NHƯ THẾ NÀO THÌ ĐÚNG? (PHẦN 2)

LÀM KHUÔN THẠCH CAO

TRỒNG CÂY SÁP: TẠO RUỘT KHUÔN THẠCH CAO

Khi có mẫu nhựa rê-sin hay mẫu sáp hoàn chỉnh và đúng với thiết kế, công đoạn tiếp theo là công đoạn trồng cây sáp. Nói nôm na cho dễ hiểu là liên kết các mẫu rời rạc này bằng các nhánh nhỏ như cành cây. Các nhánh nhỏ này lại được gắn vào một trục trung tâm giống như thân cây. Khi hình thành xong thì giống như một cái cây bằng sáp với chi chít đủ loại trái trên cành như nhẫn, bông tai, mặt dây chuyền, vòng…

Để làm được điều đó, trước hết, bạn phải chọn khuôn gồm ống flask (Ống này sẽ bàn ở phần sau) và đế khuôn bằng cao su tròn. Lưu ý một điều, đường kính của ống và đường kính đế cao su phải tương đương để chúng có thể lắp vào nhau được. Căn cứ vào kích cỡ của khuôn, bạn dễ dàng tính toán được chiều cao cũng như đường kính của cây sáp cần trồng sao cho cây sáp nằm hoàn toàn trong lòng ống. Kế tiếp, bạn dùng mỏ hàn điện của thợ điện tử hàn thêm một đoạn sáp có chiều dài bằng nửa cây tăm vào các mẫu trên tạo riêng từng nhánh cây một. Sau đó, tuỳ theo vị trí mà bạn bố trí sao cho hợp lý và cân đối để hàn dính các nhánh cây đó vào thân cây là một trục bằng sáp được gắn chặt vào đế cao su tròn có kích thước chọn trước đã nói ở trên. 

Thông thường, các mẫu này được hàn nối tiếp với nhau theo dạng hình xoắn ốc, bắt đầu từ gốc cho đến ngọn bao quanh trục trung tâm. Khi hàn thì quan sát kỹ, tránh để các mẫu chạm vào nhau hay khoảng cách quá ít, tốt nhất cách nhau khoảng 5-10mm. Để tạo thuận lợi cho công đoạn đúc, tức là dòng chảy của kim loại dễ dàng điền đầy các ngóc ngách từ thấp đến cao trong khuôn, khi trồng các nhánh vào thân cây đều có khuynh hướng chếch một góc 45độ, chỉa lên trên. Bên cạnh đó, phải lưu ý, các mẫu có kích thước lớn và nặng thường bố trí ở gần phần gốc, còn những mẫu có kích thước nhỏ, mảnh mai và nhẹ nên đặt ở gần phần ngọn thì hợp lý nhất. Ngoài ra, còn phải bo tròn các góc cạnh, chổ nào dư sáp thì loại bỏ đi, còn thiếu sáp thì phải bù vào , tạo sự bằng phẳng, hạn chế sự lồi lõm, hàm ếch trên toàn bề mặt cây sáp.

Xem qua có vẻ đơn giản nhưng đối với người thợ trồng cây sáp đòi hỏi sự cẩn thận, tỉ mỉ, khéo tay và có đầu óc sắp xếp sao cho trồng được nhiều nhánh mẫu nhất trên cùng một cây. Không những thế, họ còn phải biết được qui luật của dòng chảy kim loại như thế nào để khả năng điền đầy trong khuôn tối ưu nhất. Có như vậy, tăng được lượng mẫu đúc lên, giảm số lần đúc đi, hạn chế hư hỏng khuôn, tiết kiệm được rất nhiều chi phí cũng như thời gian, cải thiện được năng suất làm việc.

Xong xuôi rồi, bạn phải cân toàn bộ cây sáp để biết trọng lượng, tất nhiên không tính trọng lượng của đế cao su. Tại sao phải làm như vậy, tôi sẽ giải thích ở phần sau. Để tránh thiếu sót khi quên cân trọng lượng đế cao su, bạn nên cân trước các đế cao su rồi dùng viết không xoá được ghi cụ thể vào từng đế cao su bạn có.

ĐỊNH HÌNH BẰNG KHUÔN THẠCH CAO

Để làm khuôn thạch cao mẫu nữ trang, ngoài cây sáp kể trên và nguyên liệu thạch cao không thể thiếu, còn ống flask. Đó là một ống bằng kim loại có kích thước khác nhau, bề mặt của ống có khoan nhiều lổ theo suốt chiều dài ống. Khi đã có cây sáp theo yêu cầu được gắn sẳn vào đế cao su tròn chắc chắn như trên, bạn lắp ống flask vào đế cao su đó. Quan sát bên trong ống để kiểm tra cây sáp được định vị ở chính giữa lòng ống hay không. Nếu không tiến hành chỉnh sửa sao cho cây sáp và ống không chạm vào nhau, cách nhau tối thiểu 5-10mm là đạt yêu cầu làm khuôn. Sau đó, dùng tấm phim phổi quấn quanh bên ngoài ống flask để che chắn các lổ ở thành ống. Cố gắng che chắn thật kỹ và kín để thạch cao lỏng khi đổ vào ống không rò rỉ ra xung quanh. Đến đây coi như khuôn đã sẳn sàng, chỉ còn chờ đổ thạch cao lỏng vào thôi.

Đến đây, bạn đừng chủ quan cho rằng việc trộn thạch cao với nước đơn giản. Phải có kinh nghiệm để biết pha như thế nào là vừa đủ, không thừa nhiều và cũng không thiếu một chút. Bởi vì, thừa nhiều chỉ còn nước bỏ đi, không tái sử dụng được vì chúng đông cứng lại, gây nên sự lãng phí và tốn kém nguyên liệu. Còn thiếu một chút thì hậu quả là phần thịt khuôn thạch cao không được điền đầy và liền lạc, không đạt yêu cầu để đúc. Tất nhiên, qua một thời gian nghiên cứu, người ta đã đưa ra bảng chỉ dẫn cách pha trộn theo tỷ lệ giữa thạch cao và nước như sau:

		CHIỀU CAO CỦA ỐNG THẠCH CAO (FLASK)
		51mm	63mm	76mm	89mm	102mm	127mm	152mm	178mm
ĐƯỜNG KÍNH CỦA ỐNG THẠCH CAO (FLASK)	51mm	140g	168g	210g	252g	280g
		57cm3	68cm3	85cm3	102cm3	114cm3
	63mm	224g	280g	336g	392g	448g	560g
		91cm3	114cm3	136cm3	160cm3	182cm3	228cm3
	76mm	336g	420g	504g	588g	675g	840g	896g	1.237,5g
		136cm3	170cm3	205cm3	240cm3	274cm3	340cm3	410cm3	500cm3
	89mm	450g	562,5g	675g	787,5g	900g	1.125g	1.350g	1.575g
		182cm3	228cm3	274cm3	320cm3	364cm3	456cm3	548cm3	640cm3
	102mm	504g	644g	756g	900g	1.012,5g	1.350g	1.575g	1.800g
		205cm3	262cm3	308cm3	364cm3	410cm3	546cm3	637cm3	728cm3
	127mm					1.687,5g	2.137,5g	2.475g	2.925g
						682cm3	864cm3	1.000cm3	1.182cm3

Ví dụ:  Ban đầu, bạn chọn ống flask có chiều cao =51mm, đường kính =51mm thì tỷ lệ pha trộn giữa thạch cao với nước (căn cứ vào bảng trên) là 140g thạch cao với 57cm3 nước (Qui đổi ra lít là 1lít = 1.000cm3).  Cứ như thế mà bạn suy luận cho những kích thước khác. Trường hợp kích thước ống flask không nằm trong bảng trên, bạn nên chọn ống flask có kích thước theo xu hướng tăng lên so với kích thước thực tế của ống flask đang dùng để chọn tỷ lệ thạch cao và nước dôi ra một chút cho an toàn.

Để thuận lợi trong việc cân đong, bạn nên dùng cân để cân thạch cao theo đơn vị gam và dùng cốc thuỷ tinh có chia vạch theo thể tích (thường dùng trong phòng thí nghiệm) để đong nước theo đơn vị lít.

Khi trộn thạch cao với nước, phải tuân thủ qui trình trộn do nhà sản xuất qui định. Cụ thể, dưới đây là qui trình trộn thạch của hãng KERR. Bạn nên biết rằng: Một khi thạch cao đã trộn với nước, nếu không dùng hết thì phải bỏ đi. Đây là một sự lãng phí nếu bạn không tính toán ngay từ ban đầu. Trộn thạch cao với nước có thể dùng tay hay bằng máy. Nếu bạn có kinh nghiệm và có sức khoẻ thì trộn bằng tay, còn không thì nhờ máy móc giúp sức. Cách nào cũng được nhưng miễn sao hổn hợp thạch cao với nước đạt yêu cầu đổ khuôn.

Có được hổn hợp thạch cao lỏng, phải nhanh chóng rót ngay vào khuôn vì hổn hợp này mau đông cứng, chỉ cần chậm một chút thôi thì không đổ khuôn được, thiệt hại thấy rõ. Do đó, tốt nhất nên dùng đồng hồ bấm giờ để định lượng thời gian cần thiết cho từng thao tác. Trong trường hợp đổ khuôn bằng thạch cao lỏng, phải lưu ý sử dụng máy hút chân không để tạo áp suất hút hết không khí trong khuôn ra, tạo điều kiện cho thạch cao lỏng nhanh chóng phủ kín mọi ngóc ngách, bao trùm hoàn toàn cây sáp bên trong đến từng chi tiết nhỏ nhất trước khi quá trình đông cứng bắt đầu. Tuy nhiên, cũng phải theo dỏi chặt chẻ để kịp thời ngừng máy hút chân không đúng lúc, khi thạch cao đã điền đầy khuôn, kẻo “xôi hỏng bỏng không”.

Cuối cùng có thể xả hơi, chờ cho khuôn thạch cao đông cứng hoàn toàn. Đây là khoảng thời gian thạch cao vừa đông cứng vừa dần dần định hình dựa trên hình dáng của cây sáp, tạo nên một lớp áo bao bên ngoài giống y như đúc cây sáp. Lúc bấy giờ, có thể tháo tấm phim phổi bao xung quanh khuôn, cẩn thận lấy đế cao su ra khỏi khuôn. Khi này, chỉ còn lại ống flask  chứa đầy thạch cao đông cứng bên trong với cây sáp ở lỏi.

( MỜI CÁC BẠN ĐÓN ĐỌC PHẦN TIẾP THEO)

NHƯ THẾ NÀO THÌ ĐÚNG? (PHẦN 1)

Trên đời, việc gì cũng phải có đầu có đuôi. Vì vậy, để tạo dựng hình hài mẫu nữ trang, ban đầu cũng cần phải có người thợ vẽ mẫu và máy tạo mẫu. Sẽ là một sự kệch cỡm, không tôn trọng quá khứ khi so sánh người thợ vẽ mẫu trên giấy ngày xưa với người thiết kế mẫu 3D trên máy tính, hay việc tạo mẫu theo lối thủ công với việc tạo mẫu bằng máy ngày nay. Thôi thì cứ xem như phải thích nghi với thời thế để theo kịp sự phát triển của xã hội. Có nghĩa là phải có thợ vẽ mẫu nữ trang trên máy tính và có luôn cả máy tạo mẫu cho nó oách…

THIẾT KẾ - TẠO MẪU

THIẾT KẾ: PHÁC HOẠ HÌNH HÀI

Để thiết kế được mẫu nữ trang 3D, trước hết, người thiết kế phải nắm vững cách sử dụng một trong các phần mềm chuyên vẽ nữ trang cài đặt cho máy tính như JewelCAD, Rhinoceros (gọi tắt là Rhino) và Matrix… Hiện nay, thông dụng nhất là phần mềm Rhino. Mặt khác, người thiết kế cũng phải biết ngoại ngữ vì các phần mềm trên đều sử dụng ngôn ngữ giao tiếp bằng tiếng Anh. Ngoài ra, người thiết kế cũng cần có thêm một số kinh nghiệm trong lĩnh vực chế tác nữ trang. Có như thế, khi bắt tay thiết kế mẫu nữ trang, người thiết kế có thuận lợi vì đã vạch sẳn trong đầu các bước chế tác nữ trang bắt đầu như thế nào và kết thúc ra sao. Từ đó, họ sẽ liên tưởng đến “lệnh” nào trong phần mềm để tạo ra các thao tác đó và vẽ nên “chân dung” mẫu nữ trang tương lai.. Đối với người tay ngang, không rành về nữ trang, thì rất khó hình dung khi vẽ vì họ lờ mờ về chế tác nữ trang thì làm sao sử dụng “lệnh” cho đúng để thiết kế chính xác.

Trên đây chỉ là những điều kiện CẦN, còn điều kiện Đủ đòi hỏi người thiết kế phải có tư duy về toán học để tính toán kích thước cho cân đối, phải biết về đồ hoạ để diễn tả vật thể trong không gian ba chiều và cuối cùng phải có năng khiếu về hội hoạ để tạo nên tính thẩm mỹ cho những tác phẩm nữ trang. Nói chung, bạn có thể nhận định nên lựa chọn người thiết kế như thế nào để phù hợp với công việc bạn yêu cầu. Không phải ai học xong thiết kế nữ trang đều trở thành thợ vẽ lành nghề trong lãnh vực tạo mẫu nữ trang. Nói tóm lại, bạn cần phải đào tạo họ và cần thời gian để họ trưởng thành.

 Bên cạnh đó, bạn cần trang bị một dàn máy tính có cấu hình mạnh đáp ứng nhanh nhạy các thao tác khi sử dụng, nếu không sẽ “chờ dài cổ” khi dung lượng máy tải không nổi các tập tin vì các phần mềm trên thuộc phần mềm đồ hoạ nên nặng file (dung lượng lớn). Dù gì tốn kém cũng phải trang bị, chẳng lẻ có “quân” rồi mà không có “súng” thì botay.com.

Để giải quyết vướng mắc ở khâu thiết kế mẫu do bạn không đủ điều kiện về nhân sự, bạn nên sử dụng các dịch vụ chuyên thiết kế mẫu nữ trang. Trước mắt, đây là giải pháp khả thi, giúp bạn thuận lợi trong công việc mặc dù vẫn còn lệ thuộc bên ngoài trong khi chờ đợi sự độc lập trong công việc của bạn.

TẠO MẪU: SỰ LỰA CHỌN HOÀN HẢO

Đã có file thiết kế rồi, bây giờ là phần việc tạo mẫu nữ trang. Các máy phay CNC hay máy in 3D hiện nay đã làm thay công việc tạo mẫu thủ công của các người thợ kim hoàn. Từ khi có chúng, công việc của người thợ tạo mẫu trở nên nhẹ nhàng hơn, thời gian tạo mẫu rút ngắn lại và tạo ra nhiều mẫu đẹp, có độ khó cao. Vật liệu tạo mẫu dùng cho các máy trên thường là sáp mềm hay nhựa rê-sin. 

Nhìn chung, trong lĩnh vực tạo mẫu nữ trang, máy in 3D vượt trội về nhiều mặt so với máy phay CNC. Cùng một lúc, máy in 3D có thể tạo ra rất nhiều mẫu khác nhau chỉ một lần chạy. Trong khi đó, máy phay CNC chỉ tạo được một mẫu cho mỗi lần chạy. Vật liệu tạo mẫu của máy phay CNC là sáp rẻ hơn rất nhiều so với nhựa rê-sin của máy in 3D. Kéo theo đó là giá thành của máy in 3D bao giờ cũng cao hơn máy phay CNC.

Được cái này lại mất cái kia, cái quan trọng là đánh giá hiệu quả công việc mà bạn mong muốn. Bạn có thể chọn lựa máy tạo mẫu tuỳ theo sự tính toán, tuỳ theo túi tiền của mình.

  

                   

                 

Bạn nên nhớ, trên thị trường hiện nay có rất nhiều nhãn hiệu máy phay CNC và máy in 3D từ đời đầu cho đến đời mới nhất. Bạn nên quan tâm đến máy phay CNC và máy in 3D chuyên chạy nữ trang, chứ đừng có “tư duy hoán đổi” các máy phay CNC và máy in 3D chuyên chạy sản phẩm cơ khí công nghiệp sang chạy nữ trang, chỉ vì suy nghĩ đơn giản: “ Đều là máy phay CNC và máy in 3D cả mà!” Một điều lưu ý khi chọn lựa máy tạo mẫu là phải biết rõ máy đó được cài đặt phần mềm nào và các tập tin (file) thiết kế mẫu nữ trang 3D trên phần mềm Rhino hoặc Matrix khi cài vào để chạy máy có phù hợp không. Nói rõ hơn là các file thiết kế mẫu nữ trang ở phần mềm trên, sau khi được chuyển sang file có đuôi .STL (tức là chương trình trung gian để máy tạo mẫu hiểu và làm theo lệnh của phần mềm thiết kế), cài đặt vào máy tạo mẫu thì tiếp nhận và tạo ra mẫu theo đúng thiết kế. 

Cách giải quyết nhanh nhất trong khi bạn còn phân vân về chất lượng và giá thành của chúng là nên sử dụng dịch vụ gia công tạo mẫu nữ trang trên máy phay CNC hay máy in 3D ở những nơi đã có sẳn. Mặc dù, bạn không chủ động hoàn toàn trong công việc nhưng hiện tại bạn không phải đau đầu về chuyện đầu tư máy tạo mẫu khi khó khăn còn bộn bề. Vẫn biết rằng nỗi quan ngại bị đánh cắp mẫu là điều không tránh khỏi khi đưa mẫu gia công bên ngoài. Nhưng bạn có chắc chắn rằng: Không đưa mẫu ra bên ngoài, mẫu của bạn vẫn không bị đánh cắp? Mẫu của bạn có đăng ký bản quyền không? Luật bản quyền thực thi như thế nào? Có bao nhiêu người biết đó là mẫu của bạn? Bạn làm sao có thể biết được mẫu của bạn bị đánh cắp tồn tại ở một nơi nào đó trên trái đất này cách xa nơi bạn có thể biết được? Phải chấp nhận thực tế phũ phàng: Mẫu của bạn nhiều khi không của riêng bạn. Để khẳng định giá trị công sức tạo ra mẫu đầu tiên, bạn nên nhanh chân tung ra sản phẩm mới chiếm lĩnh thị trường trong thời gian sớm nhất trước khi người khác kịp nhận ra điều họ muốn làm giống như bạn. Mẫu mã nữ trang thay đổi liền liền và mau chóng lỗi thời lắm bạn ơi! Cố gắng giữ một cái gì đó mà không thể giữ được thì cố công làm chi!

Cuối cùng, bạn nên quyết định lựa chọn như thế nào thì đúng với mình. Tuỳ theo thời thế mà chúng ta linh hoạt trong suy nghĩ.

TẠI SAO PHẢI CẮM TY Ở MẪU NHỰA RÊ-SIN?

Đối với các máy tạo mẫu in 3D, ngoài lượng nhựa rê-sin thực tế để tạo ra mẫu nữ trang cần thiết, chúng ta phải chấp nhận tốn thêm một lượng nhựa rê-sin khác để tạo nên mẫu nữ trang hoàn chỉnh. Lượng nhựa rê-sin này được dùng để tạo SUPPORT, gọi là cắm ty , tức là hình thành một khung xương và chân đế để nâng đở, bảo vệ tạo sự vững chắc hay liên kết các chi tiết ở mẫu thành một khối rắn thống nhất. Đây là công đoạn bắt buộc trước khi  chạy máy tạo mẫu. Nếu không có công đoạn cắm ty, mẫu không hình thành được trong quá trình in 3D. Cứ hiểu một cách nôm na như sau: Vật liệu tạo mẫu ở dạng lỏng để hình thành nên mẫu là một khối rắn thì trước tiên phải có một khung xương định hình, rồi từ đó vật liệu lỏng qui tụ lại, dần dần đông cứng bởi sự đốt nóng của đèn chiếu và cuối cùng tạo nên hình hài mẫu nữ trang. 

Theo tính toán lý thuyết, lượng nhựa rê-sin để cắm ty chấp nhận được trong khoảng từ 10-20% trọng lượng mẩu nữ trang đi kèm và còn tuỳ thuộc vào mức độ hình dáng, độ phức tạp của mẫu. Lượng nhựa rê-sin để cắm ty rất quan trọng trong quá trình in tạo mẫu 3D. Còn khi đem làm khuôn thạch cao thì cắt bỏ đi, chỉ giữ lại một vài ty quan trọng để chống đỡ mẫu hay tạo đường cho dòng kim loại điền đầy mẫu trong khi đúc, phần lớn giữ đúng hình dạng của mẫu nữ trang theo thiết kế.

Việc tính toán tiết giảm lượng nhựa rê-sin để cắm ty cũng là một bài toán kinh tế. Đối với những người làm chủ máy in 3D, đó là tiết kiệm được nguyên liệu, giảm được chi phí hao hụt vì nhựa rê-sin mắc tiền, đồng thời giảm được giá thành trên sản phẩm. Điều này hoàn toàn có lợi giữa thời buổi cạnh tranh khốc liệt trên thương trường. 

Đối với những người còn đang phải thuê máy in 3D bên ngoài chạy mẫu nữ trang, việc tốn kém chi phí cho lượng nhựa rê-sin để cắm ty quá nhiều và không cần thiết so với lượng nhựa rê-sin thực tế tạo mẫu là bất hợp lý vì đó là chi phí bỏ ra để mua cái bỏ đi. Nói tóm lại, người chạy máy in 3D có cái lý khi họ thực hiện việc cắm ty theo kinh nghiệm để đảm bảo mẫu chỉ chạy một lần là thành công, hạn chế chạy nhiều lần thiệt hại cho họ. Còn người bỏ tiền ra thuê chạy mẫu cũng có cái lý là chịu thiệt hại khi mua những cái không có giá trị sử dụng. Vấn đề ở đây là phải dung hoà giữa đôi bên, phải có THIỆN CHÍ cùng nhau xây dựng lòng tin và đôi bên cùng có lợi.

Khi đã có mẫu nữ trang bằng sáp hay nhựa rê-sin, phải kiểm tra thật kỹ lưỡng mẫu để phát hiện những sai sót nhỏ nhất, kịp thời khắc phục bằng cách chỉnh sửa cho mẫu được hoàn chỉnh trước khi đem sang công đoạn tạo khuôn thạch cao. Nếu là những lổi do máy in 3D tạo ra thì đối với những lổi lớn, bắt buộc phải chạy lại mẫu, còn đối với những lổi nhỏ nhặt thì phải chỉnh sửa làm nguội bằng tay khi cần thiết. 

Xét thấy lổi do file thiết kế mẫu sẽ ảnh hưởng đến các công đoạn sau ( Làm khuôn thạch cao, đúc…) và tính thẩm mỹ của sản phẩm tương lai, nên chỉnh sửa lại thiết kế mẫu cho hoàn thiện và chấp nhận chạy lại mẫu lần nữa.

Công đoạn thiết kế và tạo mẫu, nhìn chung có những khó khăn về nhân sự, về chi phí đầu tư. Nếu bạn không có đủ “nội lực” thì chuyện phải phụ thuộc vào bên ngoài là đương nhiên. Chỉ có công đoạn làm khuôn thạch cao và đúc là bạn hoàn toàn “độc lập tự chủ” mà thôi! Từ đây, bạn có thể tự tin chọn lựa như thế nào thì đúng trong công việc của mình. Mọi chuyện trở nên thuận lợi với bạn rồi đấy!

(Mời bạn đón đọc phần tiếp theo)